woensdag 12 mei 2010

Waar gaat het om?


Wat is het project Heiderijk?
Het project “Heiderijk” houdt in dat een deel van de bossen tussen Nijmegen, Groesbeek en Mook, omgevormd wordt naar heide. Tot nu toe, in fase 1, is 83 hectaren uitgevoerd. Het is de bedoeling dat het heidegebied in totaal 300 hectaren gaat beslaan, daarvoor moeten nog eens 110 – 216 hectaren wijken. (Er zijn verschillende getallen naar buiten gekomen. Zie Onduidelijkheden na Eerste Factsheet Heiderijk)

Heiderijk is een samengaan (voor dit project) van: Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, ProRail en de gemeente Nijmegen. Het project wordt uitgevoerd door de Unie van Bosgroepen.
Opdrachtgevers zijn: provincie Gelderland, provincie Limburg en het ministerie LNV


Situatie na fase 1
Rond Groesbeek ligt een van de oudste bossen van Nederland (150-200 jaar oud), tevens een van de grootste aaneengesloten bossen. Van
dit bijzondere gebied is 83 hectare in fase 1 vernietigd om er hei van te maken. Dit wordt door veel mensen al als kaalslag ervaren. Als de rest van dit onzalige plan doorgaat, blijft er weinig van onze bossen over.(zie kaartje).

De rust en stilte waar we van genoten hebben, zijn verdwenen. Het prachtige beschutte pad evenwijdig aan het niet meer gebruikte spoor Groesbeek-Nijmegen loopt nu door een kaal, luidruchtig gebied. De planten die het spoor overwoekerden en een bijzonder stukje dynamische natuur vormden, zijn gesloopt.


Waarom dit project, of…. waarom niet?
Waarom dit project volgens Heiderijk? Enkele citaten van dhr. Ruesen, projectleider Heiderijk:

“Het project is opgezet ter ondersteuning van kwetsbare soorten door het ontwikkelen en herstellen van leefgebieden, open heideterreinen met geleidelijke overgangen naar opgaand bos”. “Stukken heide in een bosrijk gebied zorgen voor verbindingszones en vergroten de afwisseling. Daardoor verbetert het leefgebied van een groot aantal planten en dieren”.
“Heideterreinen zijn belangrijke leefgebieden voor beschermde soorten, zoals de gladde slang, zadelsprinkhaan en zandhagedis”
.
(Zie ook: Factsheet uitgedeeld door Heiderijk en voor plattegrond kun je hier klikken)

Daarbij beroept Heiderijk zich ook op Europese regelgeving,die een verplichting met zich meebrengt waar het bedreigde diersoorten betreft.

Waarom dit project niet?
Het lijken logische redenen: wat meer verbindingen, wat meer open plekken, overlevingskansen voor enkele diersoorten vergroten. Met dit doel op zich hebben wij geen problemen, met iets meer open plekken ook niet. Dit moet echter niet ten koste gaan van (zo veel) bos.

Doel en middel zijn in dit project niet in verhouding, het creëren van verbindingen en open plekken is verworden tot kaalslag. Daarbij is het zeer te betwijfelen of de doelen legitiem zijn en behaald worden! (zie verderop)

Keuze voor hei is een keuze voor een door de mens gecreëerd cultuurlandschap, ten koste van een landschap dat al anderhalf tot twee eeuwen oud is. Ooit was hier hei, maar daarvoor was er bos dat door toedoen van de mens (leven van het bos) degenereerde, verarmde tot heide.

De keuze voor hei houdt in: knutselen en fröbelen met de natuur. De grond moet afgegraven worden (plaggen), want de grond is te rijk en moet opzettelijk verschraald worden. Deze grond is niet geschikt voor heide, er staan/stonden bomen op en is daardoor te vruchtbaar.
Als de grond niet geschikt is voor heide en het karakter van het landschap drastisch moet worden aangepakt, ten koste van ons bos, is het géén goed plan hier (meer) heide te maken.

De waarde van bos wordt met dit plan niet erkend. Er wordt voor gekozen planten- en diersoorten die aan bos gebonden zijn lager te waarderen ten gunste van hei-gebonden soorten.
En die Europese regelgeving: die is een verplichting tot inspanning van bescherming van deze dieren, maar zegt niets over hoe en waar dit moet gebeuren. Ook zegt deze regelgeving niet dat daartoe enkele honderden hectaren bos gekapt moeten worden.

En flora en fauna dan?
Wij zijn geen biologen, maar krijgen diverse reacties van mensen die goed in dit onderwerp thuis zijn. Ook lezen we een en ander op internet, in krantenartikelen etc. Dit alles bij elkaar levert genoeg stof op om doelen en (de) haalbaarheid van de plannen in twijfel te trekken:

Enkele citaten van Stichting Kritisch Bosbeheer (2010), uit een nog te publiceren document inzake heide- en stuifzandbeheer. Voor meer informatie: Nieuwe Wildernis.

- …men verkleint het bosareaal ten gunste van heide. Men kiest er zo voor om planten- en diersoorten die aan bos gebonden zijn op die plek lager te waarderen ten gunste van soorten die aan heide gebonden zijn. Dat betekent per definitie verlies aan biodiversiteit omdat heidesystemen zeer veel armer aan soorten zijn dan bossen. Bovendien zijn goed ontwikkelde heiden op functionele schaal niet meer in Nederland aanwezig, omdat bijna overal de heiden sterk achteruitgaan, ze vergrassen en groeien dicht. Open maken door bomen en struikenopslag te verwijderen helpt de biodiversiteit nauwelijks of niet, er ontstaat zo doorgaans alleen een open maar praktisch levenloos landschap….

- De kans op het onderhouden van een gevarieerde heide met de daarbij horende plant- en diersoorten is vrijwel onmogelijk als niet ook de milieuvoorwaarden ingrijpend verbeteren……
De praktijk laat telkens weer zien dat heel veel heidevelden vrij snel verruigen en dat ze ten leste soms maar worden opgegeven, omdat het moeizaam tegen de stroom in roeien is en de moeite en kosten hoog zijn in verhouding tot de vaak povere resultaten.

- ….De meeste soorten doen het de laatste jaren landelijk gezien een stuk beter. Voor zandhagedis, roodborsttapuit en nachtzwaluw enz. is die heide-uitbreiding niet nodig; die doen het de laatste jaren landelijk gezien een stuk beter. Vlindersoorten gaan wel achteruit of handhaven zich maar moeizaam. …. door de verarming van de flora op bijna alle heidevelden in ons land.

Over de gladde slang:
Op internet vinden we dat de gladde slang in vrijwel geheel Europa voor komt. De gladde slang is in het grootste gedeelte van zijn areaal niet bedreigd en komt nog algemeen voor, in levenskrachtige populaties (ook in Nederland).

Een mycoloog over mycorhizzapaddestoelen:
De wortels van deze paddestoelen gaan een verbinding aan met de wortels van bomen. Dit soort paddestoelen staat in Nederlands al onder druk door verzuring, vermesting en verdroging. Haal je nu ook de begeleidende bomen weg, dan verdwijnen deze paddestoelen onmiddellijk en komen ook niet meer terug.

Als je ziet hoe betwistbaar de motivaties voor dit project zijn, kun je niet volhouden dat dit de werkelijke redenen voor het project zijn.



Wat zijn volgens ons de werkelijke redenen voor dit project?
Hei als modegril
Vervanging van bossen door heidevelden is een modeverschijnsel. De waan van de dag. Hei is “in”, bos is “uit”. Op veel meer plaatsen in Nederland zie je deze ontwikkeling.
Wat in de afgelopen 200 jaar is ontstaan, wordt in enkele dagen door deze hype teniet gedaan. De schoolklassen die jaren geleden op boomplantdagen de bossen in gingen, worden nu gevraagd om bomen uit de grond te trekken.

We beschuldigen andere landen van het vernietigen van bossen, dit is niet goed voor het milieu. Hier verdwijnen de laatste stukjes bos die we nog hebben, als we de plannenmakers de kans geven de waan van de dag te volgen.

Commerciële belangen
Bij het project zijn diverse organisaties betrokken die graag hun mensen aan het werk houden. Misschien dat er niet grof aan verdiend wordt, maar het is in ieder geval een kwestie van “omzet draaien”, precies zoals de hele wereld in elkaar zit. Waarom zou dit in deze business anders werken?

Alle natuurorganisaties drijven op subsidies. Zonder subsidies kunnen ze niet blijven bestaan. Voor bosonderhoud is veel minder subsidie te krijgen dat voor het kappen van bos voor heide. De wijze van subsidiëring bepaalt dus wat voor activiteiten er in onze bossen plaatsvinden. Zo houdt het circus van ecologen, landschapsarchitecten, natuurbeheerders en uitvoerders zich zelf aan het werk.

Door de maximale subsidies die er op het aanleggen van “soortenrijke heide” te verkrijgen zijn, wordt de keus voor het kappen van bos wel erg gemakkelijk gemaakt.

De rol van enkele organisaties nader toegelicht:
- Staatsbosbeheer: is een zelfstandig bestuursorgaan geworden en is gestart met commerciële activiteiten. Naast de al eerder genoemde subsidies verdient SBB aan de opbrengst van het hout en houtsnippers. Staatsbosbeheer moet, volgens contract met Essent, dit jaar dubbel zoveel houtsnippers leveren voor de “groene” stroom. Voor die groene stroom worden onze bossen gebruikt! Zie ook: Waarom kapt Staatsbosbeheer zoveel bos? En Zorgwekkende belangensverstrengeling SBB

- Natuurmonumenten: is voor zijn voortbestaan afhankelijk van subsidies en van zijn leden. Natuurmonumenten krijgt van de provincie meer subsidiegelden dan Staatsbosbeheer. In een overeenkomst tussen NM en provincie Gelderland staat dat NM 300 hectaren extra bomen moet planten in Gelderland.

- Unie van Bosgroepen: (uitvoerder van het project): dit is een coöperatieve vereniging, opgericht voor en door boseigenaren. Ze zijn gespecialiseerd in het regelen van subsidies voor haar leden. Maximale subsidies zijn te verkrijgen op het aanleggen van “soortenrijke heide”. Ook maken subsidies een goede kans als er gewezen wordt op bedreigde diersoorten. Bosgroepen laat een ecoloog een rapport schrijven waarmee de subsidieaanvragen onderbouwd worden. (Zie ook Onduidelijke Planning, Geldstromen en Verantwoordelijkheden bij Bosomvormingsproject)

- Prorail: voor ProRail wordt de oude spoorlijn naar Groesbeek gesubsidieerd vrij gemaakt van de begroeiing die in de loop der jaren ontstaan was. Dit werk hoeft ze zelf niet te voeren. Daarnaast wordt er over gesproken om de spoorlijn Nijmegen- Kleve weer in ere te herstellen, eventueel zelfs door te trekken naar vliegveld Weeze. De weg hiervoor wordt letterlijk voor ProRail vrij gemaakt.

- Bevestiging van het commerciële karakter van de plannen vinden we op de website van Heiderijk. Er staat dat vele instanties samenwerken aan de bescherming van soorten, “om er zelf ook van te profiteren”. En verder: …….”is het goed voor de economie”.

Het redden van hei en bedreigde diersoorten (grote aaibaarheidsfactor), wordt aangevoerd om commerciële activiteiten die desastreus zijn voor leefomgeving en leefmilieu, goed te praten.


Besluitvorming en informatievoorziening
Het gebied is eigendom van Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, de Gemeente Nijmegen en ProRail. Zij zijn zowel eigenaar als beslisser over wat er met dit gebied gaat gebeuren. In geen enkele gemeente is het project besproken in de gemeenteraad. De gemeentes hebben geen invloed op de besluitvorming gehad. Kort voor de start van het project zijn gemeentes “geïnformeerd”.

Gebruikers en omwonenden van het gebied zijn niet gehoord. Er is een “informatieavond” geweest, minder dan een maand voor de start van het project. Uit de reacties die wij op onze actie krijgen, blijkt dat velen zich overvallen voelen door het project. Men wordt geconfronteerd met de kaalslag, bijna niemand wist van de plannen. Degenen die er wel van wisten, zijn veelal geschrokken van de proporties.

De plannen waren overigens al jaren bekend bij de organisaties die onder Heiderijk vallen, maar zijn dus pas kort van te voren bekend gemaakt.

Groesbeek: op initiatief van onze actiegroep is het onderwerp Heiderijk op 29 april besproken in de commissievergadering. We waren daarbij met velen aanwezig, hebben het woord genomen en vragen gesteld aan de projectleider van Heiderijk. Ook de gemeenteraadsleden hadden vragen. De vragen zijn nog niet beantwoord, dat gebeurt in de raadsvergadering van 3 juni a.s.

De projectleider heeft erkend dat de communicatie omtrent het plan niet goed geweest is en dat alsnog met de plaatselijke bevolking gesproken moet worden. Fase 2 van het project zou voorlopig uitgesteld moeten worden.

Als actiegroep hebben we benadrukt dat we niet willen praten over HOE de volgende fase moet doorgaan, maar OF deze moet doorgaan. De situatie van vóór de boskap moet daarbij als uitgangspunt genomen worden. Zie ook Bomenkap Heiderijk Wellicht op Langere Baan (Gelderlander, 1 mei 2010, uitgebreid) en Boskap Heiderijk onderwerp Gemeenteraad Groesbeek (persbericht 25 april 2010

Malden (gemeente Heumen)
In deze gemeente staat op 25 Mei het onderwerp op de agenda van de commissievergadering.

Mook (tevens Molenhoek)
Ook hier is het niet besproken in de gemeenteraad. Wel is er een commissie gevormd die condities gesteld heeft aan het project, n.l. herplant in eigen gemeente.

Nijmegen
De gemeente Nijmegen is eigenaar van Heumensoord, liggend op grondgebied van Heumen. Nijmegen overweegt dit gebied te verkopen aan Vitens en Natuurmonumenten. Daarmee is het bos overgeleverd aan de bomenkappers.

Zie ook SP Nijmegen steunt Heiderijk niet en evenmin de verkoop van Heumensoord


Kappen, dunnen en herplanten
Volgens Heiderijk heeft ze in fase 1 in totaal 83,39 hectare omgevormd: 16,8 gekapt, 28,88 gedund en 37,71 opslag verwijderd. (Zie: Factsheet uitgedeeld door Heiderijk)

Volgens de ontheffingsververgunning Flora- en Faunawet, had er 23 ha gekapt en 25 ha gedund en opslag verwijderd mogen worden.

De 83 hectare, die Heiderijk al onder handen heeft genomen zijn ruim 35 hectare meer dan volgens de ontheffingsvergunning geoorloofd was. (Zie Overtreding Vergunning?)

Dunning houdt volgens de definitie van Heiderijk in: “bomen worden selectief gekapt en het bos blijft bos”. Wij zien echter kaalslag op plekken waar dunning gepleegd is. Door enkele bomen te laten staan, laat Heiderijk praktisch geheel gekapte hectaren onder dunning vallen.

Opslag is begroeiing op een plek waar ooit sprake was van heide. Maar na hoeveel jaar is opslag een bos geworden? In de provincie Gelderland geldt een termijn van 10 jaar. Bomen tot 10 jaar oud, die gekapt zijn, zijn op papier dus niet gekapt. Op dunning en verwijderen van opslag staat geen herplantingsplicht. Er valt dus, door de administratieve aanpassingen van Heiderijk, hoewel er ruim 83 ha praktisch geheel gekapt is, slechts 16,8 ha onder herplantingsplicht.

Maar hoeveel wordt daadwerkelijk herplant?
Op de site van Heiderijk is te lezen, bij “veel gestelde vragen”:

Worden er ergens anders nieuwe bomen aangeplant?
Ja. De Boswet heeft tot doel om bossen te beschermen. In het kort zegt de Boswet: wat bos is, moet bos blijven. Bos dat wordt gekapt, moet worden herplant. Als dat niet kan op dezelfde plaats, dan elders (compensatie).Voor de bomen die in Heiderijk verdwijnen, worden dus ergens anders bomen aangeplant.

En wat is de praktijk:
Van de 83,39 hectare uit fase 1, valt volgens Heiderijk slechts 16,8 onder herplantingsplicht. Deze herplant hoeft pas binnen 3 jaar gerealiseerd te zijn. Van die 16,8 ha, valt bijna 12 ha onder Staatsbosbeheer. Op de factsheet van Heiderijk wordt hierbij vermeld: “ontheffing”. Het ziet er dus naar uit Staatsbosbeheer een ontheffing op de herplantingsplicht heeft en van de 83 gekapte/gedunde/opslag verwijderde ha slechts 5 hectare over blijft die herplant gaat worden.……..

Stop dit project!
Laat je protest horen op info@heiderijk.nl
Stuur een cc naar ons: redhetbos@upcmail.nl
Deel flyers uit in je netwerk, digitaal of op papier: zie bovenaan deze site. Daar vind je ook nog andere informatie over wat je kan doen.

4 opmerkingen:

  1. Bossen zijn van levensbelang! Stop de vernieling van dit prachtige gebied, de bossen bij Groesbeek
    !
    Staatsbosbeheer heet in ons gezin tegenwoordig staatsWANbeheer. Waar we op onze vogelkijktochten ook komen in Nederland, overal zien we vernielde gebieden, onder het mom van natuurontwikkeling. "Laat me raden....", zeggen we dan, "Staatswanbeheer?"
    De natuur mag zich ontwikkelen - zolang ze het maar doet op de manier die ze bij Staatswanbeheer bedacht hebben. En de vernielde terreinen worden achtergelaten als een waar slagveld! Afgrijselijk!

    In de Hatertse vennen zien we ook nu, na jaren, nog niet of nauwelijks iets ontstaan. Wel missen we de (als broedvogel zeldzame) geoorde futen, die er enkele jaren geleden nog jaarlijks broedden, maar nu hun beschutting kwijt zijn en wegblijven. Zonde!
    Hoeveel soorten verdwijnen er nu met het bos? In het deel vlak bij het zweefvliegveld, dat nu vernield is, hebben we vorig jaar nog een half uur zitten genieten van een zingende gekraagde roodstaart, hoog in een van de oude bomen.Dit jaar niet meer waargenomen.

    Red wat er nog te redden valt!

    Herman Meekes en Agnes van Swaay

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Als groot liefhebber en vrijwel dagelijks bezoeker van de bossen rondom Nijmegen verbaas ik mij in toenemende mate over de wijnze waarop de actiegroep "red ons bos" opereert. Ik ben als bosliefhebber naar het nieuwscafë in de Foyer in Nijmegen geweest en geschrokken van het geberk aan inhoudelijke argumentaties. Op geen enkele wijze werd inhoudelijk ingegaan op wat de voorstanders van het project naar voren brachten. Het bleef bij oneliners van achter uit de zaal en steun van een duidelijk aangeschoten oud wethouder van Nijmegen, die zich met terugwerkende kracht belachelijk maakte. Kijk ik op jullie website, dan kom ik allerlei suggestieve opmerkingen tegen (zoals "de ware redenen" en "natuurorganisaties zeggen wat wij mooi moeten vinden". Het gaan niet om kaalkap, ook in het project blijft meer dan 95 procent gewoon bos! Als overtuigd bosliefhebber begrijp ik de emoties van het aangezicht van een gekapt stuk bos. Maar dat blijft niet zo. Ga eens kijken in het halfopen landschap dat al sinds jaar en dag in Heumensoord bestaat tussen de zandkuil en het vierdaagseterrein. Zo gaan die kale vlaktes er ook over enkele jaren uizien.

    Joost Bak

    BeantwoordenVerwijderen
  3. Van dit soort projecten moet ik altijd een beetje griezelen.
    Ik herinner me een sprookjesachtig plekje in middenlimburg waar in een bos op een open plekje een bronnetje opwelde.
    De hele plaats ademde harmonie uit.
    Tot dat ,Natuurontwikkelaars' aankondigden dat e.e.a. in oude staat terug te zullen gaan brengen.
    'Soortenrijkdom', 'historiciteit' en meer van dat soort ronkende argumenten moesten e.e.a. rechtvaardigen.
    De laatste keer dat ik er een bezoek bracht, was het een kaalslagveld waarin distels en brandnetels om een plekje streden en de bron deed het niet meer.
    Ander punt; de Amerikaans eik wordt er weer eens met de haren bij gesleept. Is een exoot. Foei.
    Je zou de heren bijna van PVV sympathieën gaan verdenken.
    Hier in de Achterhoek hebben om die reden prachtige eikenlanen - die met name in de herfst de hele zaak in een vurig kleuren palet zetten- om die reden de bijl en de zaag gezien. Ze zijn vervangen door inlands materiaal.
    Eikenbladroller, eikenprocessierups, wintervlinders en nog een stellerje spanrupssooorten weten daar ondertussen goed weg mee.....
    Die zgn. exoten hadden, omdat ze exoot waren, hier geen natuurlijke vijanden die met de soort waren meeontwikkeld.
    Dat hadden onze voorouders weer eens goed gezien.

    Jalf Flach Aalten

    BeantwoordenVerwijderen
  4. Het is vreselijk wat er nu gebeurt met het bos. Ikzelf ben geboren en getogen in Nijmegen en enorm trots dat wij zo'n mooi erfgoed hebben aan natuur. Als kind liep ik met mijn familie in die bossen te wandelen en mijn eigen kinderen lopen daar nu ook. Nu wonende in Rotterdam, kom ik speciaal naar deze gebieden om heerlijk te genieten van al die rijkdom, want dat is het ons bos -Rijkdom-. Mensen beseffen niet wat voor een rijkdom dat is zo'n mooi bos. Het is al zo vanzelfsprekend dat het er is, vooral als je in Nijmegen e.o. woont. Pas dan als je er niet meer woont zoals ikzelf, dan weet je wat je mist. Ik was hier zondag nog aan het wandelen, totdat ik die briefjes ineens zag hangen. Ik zie vaak op tv wel eens van die acties tegen boomkappen. Er gaan dan binnen zoveel seconden zoveel voetbalvelden aan bos verloren. En nu gebeurd het hier ook al, zo dichtbij, in Nijmegen e.o. Dit is waar ik altijd vol trots hier in Rotterdam over spreek en de mensen vertel hoe geweldig het wel is in die prachtige bossen. Met al die mooie vogelgeluiden en verkoeling in de zomer. Van die mooie ouderwetse plekjes met veel karakter. Ondanks ik nu in Rotterdam leef, zal het mij veel verdriet doen als dit alles verloren gaat. Het zal net lijken alsof er een been wordt geamputeerd. En dat smerige argument over dat het in de mode zou zijn om heide te maken gaat voor mij niet op. Natuur is geen modeverschijnsel, een luxe. Natuur is broodnodig, laten we aan ons kinderen denken en alles wat daarna nog komt. Hoe kan je een kind nu nog vragen om de natuur te respecteren als de volwassenen zelf het verkeerde voorbeeld stellen. Volwassenen die alleen aan het hier en nu denken in belang voor hun eigen zakken die gevuld moeten worden. Dat is de mode tegenwoordig. Zakken vullen ten koste van alles en iedereen. Vooral aan jezelf denken en niet aan een ieder om je heen..

    BeantwoordenVerwijderen